Ορυκτός πλούτος και υδρογονάνθρακες στην Ελλάδα, μύθοι και πραγματικότητα, Της Χαράς Καφαντάρη*

Τα τελευταία χρόνια πολλά ακούγονται για τον ορυκτό πλούτο της χώρας μας. Τόνοι μελανιού χύνονται και χιλιάδες ώρες τηλεοπτικού χρόνου καταναλίσκονται για να παρουσιαστούν απόψεις ειδικών και «ειδικών». Η «ανακήρυξη της ΑΟΖ» έχει γίνει σημαία πολλών συντηρητικών, εθνικιστικών και υπερεθνικιστικών κύκλων. Συζητήσεις επί συζητήσεων για τα «δίκαια» του έθνους, για την «κακή» γείτονα που επιβουλεύεται την εθνική κυριαρχία και άλλα πολλά. Επωδός, δε, των περισσοτέρων είναι ότι η χώρα μας διαθέτει τεράστιες ποσότητες διαφόρων ορυκτών και πετρωμάτων, πλέει σε μια θάλασσα πετρελαίου (στο Αιγαίο) και αν τα εκμεταλλευτούμε όλα αυτά, τότε θα γίνουμε οι νέοι εμίρηδες («τύφλα νάχει το Μνημόνιο», θα καθόμαστε και θα τρώμε με χρυσά κουτάλια).

Πέρα όμως από τους «μύθους» υπάρχει και η πραγματικότητα.

Είναι γνωστό ότι στον ελληνικό χώρο υπάρχουν πολλά και ποικίλα κοιτάσματα (και εμφανίσεις) ορυκτών, μεταλλευμάτων, λατομικών και διακοσμητικών υλικών, ενώ υπάρχουν και τεράστια γεωθερμικά πεδία. Ενδεικτικά αναφέρονται χρωμίτες στην Κοζάνη, τύρφη στους Φιλίππους, ουράνιο στου γρανίτες του Παρανεστίου, γεωθερμικά πεδία σε Έβρο, Νιγρίτα, Λέσβο, Μήλο, Νίσυρο κ.α.π., υδρογονάνθρακες στο Ιόνιο, ενώ υπάρχουν βωξίτες, λευκόλιθοι, νικέλιο, λιγνίτης, μάρμαρα, ζεόλιθοι, καολίνες και πολλά άλλα. Σε κάποια από αυτά σήμερα γίνεται εκμετάλλευση, όπως π.χ. το σιδηρονικέλιο της ΛΑΡΚΟ (που με υπογραφές της υπηρεσιακής κυβέρνησης πάει για ξεπούλημα όσο - όσο), τους βωξίτες (που όμως η εκμετάλλευση δεν γίνεται με βιώσιμους όρους δημιουργώντας σοβαρότατα προβλήματα, τόσο στο περιβάλλον όσο και στην κοινωνία).

Δεν μπορούμε εδώ όμως να μην επισημάνουμε και το μεγάλο περιβαλλοντικό έγκλημα που συντελείται στη Χαλκιδική με την εξόρυξη χρυσού. Μια εκμετάλλευση του ορυκτού μας πλούτου, που με τον τρόπο που προτείνεται να γίνει έχει σοβαρές συνέπειες τόσο για το περιβάλλον και τη βιοποικιλότητα, όσο και για την οικονομία της ευρύτερης περιοχής (αγροτικός τομέας, τουρισμός).

Ανεξάρτητα από απόψεις που εκπορεύονται κύρια από εθνικιστικά κέντρα, αν υπάρχουν κοιτάσματα πετρελαίου στο Αιγαίο, ή το Αιγαίο πλέει σε μια θάλασσα πετρελαίου είναι πολύ δύσκολο να το απαντήσει κανείς. Με τα λίγα που ξέρουμε φαίνεται ότι υπάρχουν πετρελαιοπιθανές περιοχές στη Θάσο (άλλωστε εδώ γίνεται και εξόρυξη πετρελαίου, στον Πρίνο), στη Σαμοθράκη, στην περιοχή βόρεια και νότια της Κρήτης και κοντά στην Κύπρο. Στο κεντρικό Αιγαίο (λόγω τεκτονικού κατακερματισμού και έντονης ηφαιστειακής δράσης) είναι δύσκολο να βρεθούν πιθανές περιοχές. Ενώ υπάρχουν ιδιαίτερα ενθαρρυντικές ενδείξεις για περιοχές του Ιονίου, όπως το Κατάκολο και ο Πατραϊκός κόλπος, αλλά και για χερσαίες περιοχές της Ηπείρου.

Πόσες από τις πιθανές αυτές περιοχές έχουν εκμεταλλεύσιμα κοιτάσματα κανείς δεν ξέρει. Όπως άλλωστε ομολογείται ακόμα και από το ΥΠΕΚΑ, ούτε συστηματικές έρευνες έχουν γίνει, ούτε αποτελέσματα έχουν δημοσιευθεί.

Χρειάζεται λοιπόν σοβαρή επιστημονική έρευνα, σεισμικές διασκοπήσεις, γεωλογικές έρευνες κ.λπ.

Αφού γίνουν λοιπόν όλες οι δέουσες ενέργειες και έρευνες, τότε θα εξαχθούν τα κατάλληλα συμπεράσματα, τότε και μόνο τότε θα μπορούμε να πούμε τι, ποια, πόσα αλλά και με ποιες συνθήκες και όρους εκμεταλλεύσιμα κοιτάσματα πετρελαίων ή φυσικού αέριου υπάρχουν.

Στην Ελλάδα όμως απαξιώσαμε και διασπάσαμε την έρευνα. Ιδρύθηκε η ΔΕΠ (Δημόσια Επιχείρηση Πετρελαίου) και ύστερα κάτω από την πίεση δογματικών παραινέσεων επιπέδου «λιγότερο κράτος» και «σπάταλο ή/και άχρηστο κράτος», ιδιωτικοποιήθηκε (ΔΕΠ-ΕΚΥ), ενώ στο τέλος καταργήθηκε, για να είμαστε και ήσυχοι. Αποτέλεσμα: γνωρίζει η πολιτεία πού, ποια και τι κοιτάσματα έχουμε;

Άρα, πρώτο συμπέρασμα: Να ενισχυθεί η έρευνα, με δημόσιο φορέα «που θα ελέγχει τις εταιρείες ως προς την εκπλήρωση των συμφωνηθέντων, που θα προωθεί κανονισμούς ασφαλείας των πετρελαϊκών εργασιών, κανονισμούς προστασίας του περιβάλλοντος, που θα διαμορφώνει στρατηγική και τακτική και σταθμίζοντας τις συνθήκες θα οργανώνει την έρευνα προς το συμφέρον του κοινωνικού συνόλου». (Δ. Μπαμπασίκας, “Αυγή”)

Μια απλή περιήγηση στο διαδίκτυο φέρνει πολλά αποτελέσματα με θριαμβικούς τίτλους: Πακτωλός χρυσού εδώ, τεράστια αποθέματα π.χ. ουρανίου εκεί και πάει λέγοντας. Τόσες περιεκτικότητες, τόσοι τόνοι, τόσα δισεκατομμύρια δισεκατομμυρίων. Αν μάλιστα τα εκμεταλλευτούμε όλα αυτά, όχι μόνο αποπληρώνουμε τα χρέη της Ελλάδας αλλά θα γίνουμε και οι πρώτοι στην Ε.Ε.! Το νέο Ελντοράντο, είναι εδώ. Θα βγάλουμε τα πετρέλαια και το φυσικό αέριο του Αιγαίου και θα γίνουμε πλούσιοι.

Εδώ η νέα Μεγάλη Ιδέα (μετά τους Ολυμπιακούς βρήκαμε το νέο σύνθημα). Να γίνουμε όλοι χρυσοθήρες, να σώσουμε τη χώρα μας από τα ελλείμματα.

Υπάρχει όμως το ερώτημα: Έστω κι αν εκμεταλλευτούμε όλα αυτά που κυκλοφορούν, θα ξεπληρώσει τελικά η Ελλάδα τα χρέη της; Ή οι μόνοι που θα βγουν κερδισμένοι θα είναι άλλοι και τα μονοπώλια που τους εκφράζουν. Οι απολαβές του λαού θα είναι ψίχουλα και νέες θυσίες.

Όπως και η «άμεση ανακήρυξη της ΑΟΖ» τελικά δεν είναι ούτε εφικτή, γιατί χρειάζεται σοβαρός σχεδιασμός και ανάκτηση του χαμένου χρόνου, ούτε τελικά οι πακτωλοί των πετρελαίων θα αρχίσουν να ρέουν αμέσως.

Η υπόθεση της αξιοποίησης των υδρογονανθράκων είναι πολύ σοβαρή υπόθεση για να αφεθεί στις κραυγές εθνικιστικών κύκλων. Χρειάζεται σοβαρότητα και σχεδιασμός. Χρειάζεται εκπόνηση εθνικού σχεδίου με τη συνεκτίμηση όλων των παραμέτρων, οικονομικών, γεωπολιτικών, ενεργειακών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών. Ακόμα, χρειάζεται και μια περιφερειακή πολιτική στήριξης των παραμεθόριων νησιών, ιδιαίτερα των πιο μικρών και μειονεκτικών, ώστε να διατηρηθούν τα χαρακτηριστικά του κατοικημένου νησιού με οικονομική ζωή (άρα με πλήρη δικαιώματα ΑΟΖ) και να μην πέσουν στην κατηγορία της ακατοίκητης βραχονησίδας!

Πώς θα διεξαχθεί μια έρευνα πάνω στον ορυκτό πλούτο, πάνω στα γεωθερμικά πεδία, πάνω στη διαχείριση του υδάτινου δυναμικού; Η νεοφιλελεύθερη απάντηση που τώρα προωθείται από τη γνωστή «συμμαχία των προθύμων» είναι παλιά. Επειδή « το κράτος είναι μη παραγωγικό και οι δημόσιοι υπάλληλοι είναι πολλοί...», αποφασίζουμε την υποβάθμιση του ΙΓΜΕ, ώστε να είναι δυνατή η καταλήστευση των ορυκτών πόρων και να προχωρήσει το ξεπούλημα χωρίς αντίδραση.

Η άποψή μας είναι σαφής. Δεν απορρίπτουμε την ανάπτυξη που βασίζεται στην αξιοποίηση φυσικών μας πόρων και ορυκτού πλούτου. Είμαστε όμως αντίθετοι στην άκριτη αποδοχή μεγάλων επενδύσεων στη λογική της υπέρβασης της οικονομικής κρίσης. Απαιτούμε έναν ολοκληρωμένο σχεδιασμό, που θα εξασφαλίζει τόσο το αναπτυξιακό όφελος, όσο και την κοινωνική συνοχή και προστασία του περιβάλλοντος. Στη διαδικασία αυτή η παρουσία και ο έλεγχος του Δημοσίου, μέσω εγνωσμένου κύρους φορέων, όπως το ΙΓΜΕ, είναι περισσότερο από απαραίτητη.

* Η Χαρά Καφαντάρη είναι Γεωλόγος, υποψ. βουλευτής Β' Αθήνας ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ

**ΑΥΓΗ 15/06/2012

epikoinonia-arg.gr