Το νερό: η σημασία του και η διαχείρισή του

Φράγμα της λίμνης του Μαραθώνα

Η ολική ποσότητα νερού στην υδρόσφαιρα υπολογίζεται σε 145 δισεκ. κυβικά χιλιόμετρα (km³). Από αυτά το 94% βρίσκεται στη θάλασσα και μόνο το 6% είναι γλυκό νερό.

Από αυτό το γλυκό νερό ένα μικρό ποσοστό (9.000 km³) είναι δυνητικοί υδατικοί πόροι. Από το νερό που τελικά δεσμεύει ο άνθρωπος για χρήση του, περισσότερο από το 90% χρησιμοποιείται για τη γεωργία και το υπόλοιπο 10% για τη βιομηχανία και την αστική κατανάλωση. Εάν βέβαια καθίστατο δυνατόν να χρησιμοποιηθούν οι δυνητικοί υδατικοί πόροι δεν θα υπήρχε πρόβλημα νερού στον πλανήτη μας (1500 m³/έτος ανά κάτοικο του πλανήτη).

Αυτό δεν συμβαίνει όμως γιατί οι ποσότητες του νερού που θεωρούνται υδατικοί πόροι δεν είναι κατανεμημένοι στην επιφάνεια της γης σύμφωνα με την κατανομή του Παγκόσμιου πληθυσμού. Επιπλέον οι υδατικοί πόροι δεν είναι ομοιόμορφα κατανεμημένοι στο χρόνο. Στη χώρα μας για παράδειγμα η χρονική και γεωγραφική κατανομή της διαθεσιμότητας νερού δεν αντιστοιχεί στη χρονική και γεωγραφική κατανομή της ζήτησης.

Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι οι κλιματικές αλλαγές θα διαφοροποιήσουν τόσο την γεωγραφική όσο και τη χρονική κατανομή των υδατικών πόρων. Επομένως αναμένεται να δημιουργηθούν επί πλέον προβλήματα.

Οι σημαντικότερες ανθρώπινες προσπάθειες επέμβασης στον υδρολογικό κύκλο είναι κατά κύριο η εξομάλυνση των διαφορών αυτών κυρίως με την κατασκευή ταμιευτήρων, και λιγότερο με έργα που αφορούν εκτροπή ποταμών και μεταφορά νερού σε μεγάλες αποστάσεις.

Η αρχική ενθουσιώδης, θα έλεγα, παρέμβαση του ανθρώπου για την ταμίευση, ή την μεταφορά νερού κατά το δεύτερο ήμισυ του 20^ου αιώνα, αντιμετωπίζεται σήμερα με περισσότερη περίσκεψη διότι η τροποποίηση της υδατικής ισορροπίας είχε σε ορισμένες περιοχές αρνητικά αποτελέσματα στις οικολογικές ισορροπίες που υπήρχαν εκεί.

Στη χώρα μας οι μεγάλες παρεμβάσεις έχουν γίνει με τους ταμιευτήρες της ΔΕΗ που χρησιμοποιούνται για παραγωγή ενέργειας αλλά και άρδευση και φυσικά με τους ταμιευτήρες Ευήνου, Μόρνου, Υλίκης, Μαραθώνα και των καναλιών μεταφοράς νερού από τους ταμιευτήρες αυτούς στην Αττική. Τα υδραυλικά έργα υδροδότησης της Αττικής είναι σημαντικά έργα της νεότερης Ελλάδος. Υπάρχουν βέβαια μικρότεροι ταμιευτήρες και λιμνοδεξαμενές σε πολλές περιοχές της χώρας.

Ένα σημαντικό στοιχείο στον υδρολογικό κύκλο που πρέπει πλέον να λαμβάνεται υπ’ όψη είναι ο καθαρισμός των υγρών αποβλήτων και η «παραγωγή» νερού που ρέει προς τους αποδέκτες.

Οι όλο και περισσότερο αυξανόμενες απαιτήσεις για καθαρότερα απόβλητα έχουν ως αποτέλεσμα την παραγωγή εκροών που θα ήταν δυνατόν να θεωρηθούν δυνητικά ως υδατικοί πόροι.

Το νερό που υπολογίζεται ότι απορρέει παγκοσμίως από τους οικισμούς και τις βιομηχανίες υπό μορφή υγρών αποβλήτων ανέρχεται σε πολλές εκατοντάδες km³ το έτος και αυξάνεται συνεχώς.

Με πρωτοβουλία της Υπουργού Περιβάλλοντος, έχουν αρχίσει δραστηριότητες για επαναχρησιμοποίηση κάποιων ποσοτήτων από την εκροή της Ψυτάλλειας για άρδευση χώρων πρασίνου.

Ο σταδιακός αποκλεισμός των τοξικών ουσιών από τον πολιτισμό μας θα καθιστούσε πολύ ευκολότερη την επαναχρησιμοποίηση του νερού και επομένως την αύξηση των διαθέσιμων υδατικών πόρων πέραν βέβαια από το γεγονός ότι αυτό θα βοηθούσε το σύνολο των έμβιων όντων που υπάρχουν στους αποδέκτες αυτών των απορροών. Γιατί όταν το νερό δεν είναι κατάλληλο για την επαναχρησιμοποίηση από τον άνθρωπο είναι βέβαιο ότι δεν είναι αποδεκτό για τους άλλους οργανισμούς που υπάρχουν στο περιβάλλον, μερικοί από τους οποίους είναι πιο ευαίσθητοι από τους ανθρώπους.

Η επαναχρησιμοποίηση θέτει επί τάπητος την ποιότητα των εκροών των εγκαταστάσεων επεξεργασίας των υγρών αποβλήτων που με τη σειρά της εξαρτάται από την ποιότητα του καθαρού νερού, την επεξεργασία του στις μονάδες Επεξεργασίας Νερού Ύδρευσης, τη χρήση του και την τελική επεξεργασία των υγρών αποβλήτων. Με άλλα λόγια η ποιότητα του νερού είναι μια δυναμικά εξελισσόμενη υπόθεση με παραμέτρους που συνεχώς τροποποιούνται.

Από την αρχή της ιστορίας του ανθρώπου το νερό έχει συνδεθεί με τον πολιτισμό. Η χρήση του εξασφάλιζε και συνεχίζει να εξασφαλίζει την υγιεινή διαβίωση και τη παραγωγή αγαθών.

Παρ’ όλα αυτά με την ποιότητα του πόσιμου νερού ασχολήθηκε συστηματικά ο άνθρωπος μόλις μετά το επεισόδιο της αντλίας BroadStreet στο Λονδίνο το 1854 όπου αποδείχθηκε ότι η χολέρα μεταδίδεται από μολυσμένο με παθογόνα μικρόβια νερό και την επιδημία χολέρας, στην περιοχή Αμβούργου στη Γερμανία το 1892, όπου στη γειτονική πόλη Αλτόνα που διηθούσαν το νερό της τα θύματα της αρρώστιας ήταν ελάχιστα.

Σήμερα με την επεξεργασία που γίνεται στο πόσιμο νερό και την απολύμανσή του έχει απομακρυνθεί οριστικά το ενδεχόμενο μετάδοσης τέτοιων ασθενειών μέσω του νερού. Υπάρχει όμως ενδιαφέρον, κυρίως στις βιομηχανικές χώρες, για την ύπαρξη στο νερό τροφοδοσίας των εγκαταστάσεων επεξεργασίας πόσιμου νερού χημικών ουσιών βιομηχανικής προέλευσης.

Η ΕΥΔΑΠ τροφοδοτείται με επιφανειακό νερό εξαιρετικής ποιότητας λόγω μη ύπαρξης βιομηχανικής και αγροτικής δραστηριότητας στις λεκάνες απορροής κύριας τροφοδοσίας και διοχετεύει μετά από επεξεργασία νερό στη κατανάλωση όπου οι βιολογικοί και φυσικοχημικοί παράμετροι το κατατάσσουν στα πολύ καλά νερά ύδρευσης. Παρ’ όλα αυτά τόσο η μείωση της ποσότητας του χρησιμοποιούμενου χλωρίου, όσο και η γνώση της ποιότητας των επεξεργασμένων υγρών αποβλήτων για μια σειρά νέων παραμέτρων είναι ζητήματα αιχμής για την ποιότητα των υδάτων και απασχολούν την Εταιρεία.

Η ΕΥΔΑΠ έχει αποφασίσει να αντικαταστήσει ένα φίλτρο άμμου με φίλτρο ενεργού άνθρακα στο Πολυδένδρι Αττικής για την μελέτη της διεργασίας της διηθήσεως με σκοπό την μείωση των δόσεων χλωρίου, όπως επίσης έχει αναθέσει στο Πανεπιστήμιο Αθηνών την διερεύνηση της ποιότητας της εκροής της Ψυτάλλειας σχετικά με τις 33 ουσίες προτεραιότητας, 60 ειδικούς ρύπους και για 175 αναδυόμενους ρύπους.

Ας σημειωθεί επίσης ότι ο ενεργός άνθρακας μπορεί να απομακρύνει ραδιενεργά υλικά όπως το Ραδόνιο, Στρόντιο κ.ά.

Η διοίκηση της ΕΥΔΑΠ πέρα από την υποχρέωση της για το συμμάζεμα των οικονομικών της Εταιρείας, το προγραμματισμό έργων τόσο για την συνέχιση του κοινωφελούς έργου της, αλλά και την επέκτασή του, έχει αναλάβει πρωτοβουλίες για την βελτίωση της ποιότητας, τόσο του πόσιμου νερού, όσο και των εκροών των επεξεργασμένων αποβλήτων.

Πηγή: ΕΥΔΑΠ (Αποσπάσματα από ομιλία του προέδρου Δ.Σ. της ΕΥΔΑΠ, Θεμιστοκλή Λέκκα)

 Πεμπτουσία