«Διάτρητο» το σύστημα ελέγχου στα βιολογικά προϊόντα

Σημαντικές ανεπάρκειες στο σύστημα ελέγχου της βιολογικής παραγωγής διαπιστώνει το Ελεγκτικό Συνέδριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σε έκθεσή του που δόθηκε στη δημοσιότητα στις 27 Ιουνίου. Το Συνέδριο διενήργησε έλεγχο σε έξι κράτη μέλη που εφάρμοζαν σύστημα ιδιωτικών φορέων ελέγχου και διαπίστωσε ότι σε τρεις εξ αυτών οι διαδικασίες για την έγκριση, την ανάκληση ή την εποπτεία των φορέων ελέγχου δεν ήταν επαρκώς λεπτομερείς.

Μάλιστα, οι ελεγκτές της Ευρωπαϊκής Ένωσης επισημαίνουν ότι από το 2001 και εξής, η Κομισιόν δεν έχει διενεργήσει ελέγχους στα κράτη μέλη προκειμένου να επαληθεύσει ότι οι επίσημοι έλεγχοι που αφορούν τη βιολογική παραγωγή διεξάγονται σύμφωνα με τους κανονισμούς της Ευρώπης.

Όσον αφορά την έγκριση και εποπτεία των φορέων ελέγχου, επισημαίνεται ότι: «Ορισμένες αρμόδιες αρχές βασίζονται στις εργασίες που διενεργούνται από τον φορέα διαπίστευσης, ωστόσο, στις εκθέσεις αξιολόγησης που υποβάλλουν οι φορείς διαπίστευσης δεν περιλαμβάνονται επαρκή στοιχεία που να επιβεβαιώνουν ότι τηρείται η απαίτηση ετήσιας επιθεώρησης. Συχνά, οι φορείς διαπίστευσης στηρίζονται μόνο στην περιγραφή των διαδικασιών που εφαρμόζονται από τους φορείς ελέγχου και όχι στον έλεγχο τού κατά πόσον οι διαδικασίες αυτές εφαρμόζονται στην πράξη. Επιπλέον, στο πλαίσιο του κύκλου διαπίστευσης ο οποίος διαρκεί τέσσερις με πέντε μήνες, δεν επιβάλλεται η ετήσια εξακρίβωση της απαίτησης της ΕΕ για ετήσια επιθεώρηση».

Εναλλαγή των επιθεωρητών
Το Ελεγκτικό Συνέδριο επισημαίνει ακόμα ότι, μολονότι τούτο δεν απαιτείται από τους κανονισμούς, η εναλλαγή επιθεωρητών είναι μια πρακτική ορθής διαχείρισης για τους φορείς ελέγχου, η οποία περιορίζει τον κίνδυνο ανάπτυξης υπερβολικής οικειότητας μεταξύ του επιθεωρητή και της επιχείρησης. Τα αποτελέσματα του ελέγχου, εντούτοις, καταδεικνύουν ότι μόνο τέσσερις από τους 12 φορείς ελέγχου όπου πραγματοποιήθηκε επίσκεψη είχαν καθορισμένες διαδικασίες για την εναλλαγή επιθεωρητών,
Για παράδειγμα, στην Ιταλία, ένας εκ των φορέων ελέγχου στον οποίο πραγματοποιήθηκε επίσκεψη δεν επέβαλε υποχρεωτική εναλλαγή των επιθεωρητών του μετά την πάροδο ορισμένων ετών, παρά την  προειδοποίηση που έλαβε το 2009 από μία από τις αρμόδιες αρχές της οικείας περιοχής στο πλαίσιο των εποπτικών δραστηριοτήτων της. Ο φορέας ελέγχου επισήμανε ότι επί του παρόντος βρίσκονται σε εξέλιξη εργασίες με σκοπό την καθιέρωση της εναλλαγής επιθεωρητών (για παράδειγμα, ανά τετραετία).

Ανεπαρκής η ανιχνευσιμότητα
Σημαντικές ανεπάρκειες διαπιστώθηκαν και στην εφαρμογή της ανιχνευσιμότητας. Όπως επισημαίνει το Συνέδριο, «Παρά την ύπαρξη εν λειτουργία συστημάτων ελέγχου στα κράτη μέλη όπου πραγματοποιήθηκε επίσκεψη για τον έλεγχο των απαιτήσεων ανιχνευσιμότητας, άσκηση ανιχνευσιμότητας που διενεργήθηκε από το Συνέδριο (\ σε 85 προϊόντα διαφορετικής προέλευσης και σύνθεσης καταδεικνύει ότι η ανιχνευσιμότητα δεν διασφαλίζεται για όλα τα προϊόντα μέχρι το επίπεδο του παραγωγού. Κατά το αρχικό χρονικό διάστημα της άσκησης (τρεις μήνες)36, για το 40 % των προϊόντων δεν μπορούσε να γίνει αναγωγή έως το επίπεδο του παραγωγού και οι αιτούμενες πληροφορίες (ταυτοποίηση των επιχειρήσεων μέχρι το επίπεδο του παραγωγού και το πιστοποιητικό συμμόρφωσης για κάθε ταυτοποιούμενη επιχείρηση) ήταν πλήρεις για το 48 % των προϊόντων. Λαμβανομένων υπόψη των πρόσθετων πληροφοριών που παρασχέθηκαν από ορισμένα κράτη μέλη κατόπιν της ολοκλήρωσης της άσκησης, δηλαδή, εντός συνολικού χρονικού διαστήματος 6 μηνών, το 32 % των προϊόντων εξακολουθούσε να μην μπορεί να ανιχνευθεί μέχρι το επίπεδο του παραγωγού και μόνο για το 56 % των προϊόντων η προσκομισθείσα τεκμηρίωση ήταν πλήρης . Μία σημαντική εξήγηση για την εν λόγω κατάσταση είναι ότι τα κράτη μέλη δεν έχουν αρμοδιότητα επί των επιχειρήσεων που βρίσκονται εκτός της επικράτειάς τους, όσον αφορά προϊόντα ή συστατικά που κυκλοφορούν εντός και εκτός των συνόρων της ΕΕ».

Να ενισχυθούν οι έλεγχοι των καταλοίπων
Ακόμα το Ελεγκτικό Συνέδριο επισημαίνει ότι “Οι περιορισμοί στη χρήση χημικών και άλλων ουσιών είναι βασική προϋπόθεση των μεθόδων βιολογικής παραγωγής. Οι έλεγχοι καταλοίπων μπορεί να παρέχουν αποδείξεις, σε περίπτωση αμφιβολίας, σχετικά με τη χρήση μη επιτρεπόμενων ουσιών, όπως απαγορευμένων φυτοφαρμάκων, ΓΤΟ, πρόσθετων τροφίμων ή φαρμακευτικών προϊόντων. Οι έλεγχοι καταλοίπων είναι ένα από τα εργαλεία που πρέπει να χρησιμοποιούνται από τους φορείς ελέγχου, προκειμένου να διασφαλίζεται ότι οι επιχειρήσεις τηρούν τους κανόνες παραγωγής που ορίζονται στους διάφορους κανονισμούς. Οι ισχύοντες κανονισμοί δεν προβλέπουν ελάχιστο αριθμό εργαστηριακών δοκιμών που πρέπει να πραγματοποιούνται, αλλά απαιτούν τη διεξαγωγή ελέγχου μόνο σε περίπτωση που υπάρχουν υπόνοιες για χρήση μη επιτρεπόμενων προϊόντων στη βιολογική παραγωγή. Κατά συνέπεια, οι φορείς ελέγχου ερμηνεύουν διαφορετικά κάθε περίπτωση υπόνοιας και χρησιμοποιούν το εν λόγω εργαλείο με διαφορετικό τρόπο.”
Τέλος σημειώνονται ανεπάρκειες και στο σύστημα ελέγχου των βιολογικών προϊόντων που εισάγονται από τρίτες χώρες.

Συστάσεις
Για να βελτιωθεί το σύστημα ελέγχου το Ελεγκτικό Συνέδριο προβαίνει στις εξής συστάσεις:
-Οι αρμόδιες αρχές πρέπει να ενισχύσουν τον εποπτικό ρόλο τους επί των φορέων ελέγχου εφαρμόζοντας κατάλληλες τεκμηριωμένες διαδικασίες για την έγκριση και την εποπτεία των φορέων ελέγχου, προωθώντας την εναρμόνιση των ορισμών των παραβάσεων, των παρατυπιών και των αντίστοιχων κυρώσεων και προωθώντας αποδεδειγμένα ορθές πρακτικές.
-Τα κράτη μέλη πρέπει να εξασφαλίζουν την άμεση ροή κάθε σχετικής με τις παραβάσεις και τις παρατυπίες πληροφορίας που διαβιβάζεται από τους φορείς ελέγχου προς τους οργανισμούς πληρωμών και αντίστροφα- και η Επιτροπή πρέπει να ορίσει τη μορφή και τη συχνότητα των ανακοινώσεων των παραβάσεων και των παρατυπιών, να θεσπίσει κατάλληλα μέτρα προκειμένου να διασφαλίσει ότι τα κράτη μέλη τηρούν τις υποχρεώσεις τους περί υποβολής εκθέσεων και εξετάζουν το σύστημα πληροφόρησης που παρέχεται για την ανακοίνωση των παραβάσεων και των παρατυπιών και, τέλος, να εξετάσει το ενδεχόμενο έκδοσης ανακοινώσεων που αναφέρονται σε τρίτες χώρες.
-Οι έλεγχοι πρέπει να ενισχυθούν προκειμένου να διασφαλίζουν ότι οι επιχειρήσεις πληρούν τις κανονιστικές απαιτήσεις σχετικά με την ανιχνευσιμότητα  -σε αυτό το πλαίσιο, η Επιτροπή πρέπει να αποσαφηνίσει τους ρόλους και τις αρμοδιότητες των διάφορων παραγόντων.
-Η Επιτροπή πρέπει να ενισχύσει την παρακολούθηση των συστημάτων ελέγχου των κρατών μελών, πραγματοποιώντας επισκέψεις ελέγχου και συλλέγοντας και αξιοποιώντας τα απαραίτητα στοιχεία και πληροφορίες.
-Η Επιτροπή πρέπει να μεριμνά για την άσκηση κατάλληλης εποπτείας στις αναγνωρισμένες ως ισοδύναμες για βιολογική παραγωγή χώρες και να διενεργεί έγκαιρη αξιολόγηση των υποβληθεισών από τρίτες χώρες αιτήσεων υπαγωγής τους στον εν λόγω κατάλογο.
-Για όσο διάστημα ισχύει το καθεστώς αδειών εισαγωγής, τα κράτη μέλη πρέπει να εξασφαλίζουν την ορθή εφαρμογή του. Οι αρμόδιες αρχές στα κράτη μέλη πρέπει να ενισχύσουν τους ελέγχους που διενεργούνται επί των φορέων ελέγχου που είναι εξουσιοδοτημένοι να εκδίδουν πιστοποιητικά επιθεώρησης.

Ολόκληρη η έκθεση είναι διαθέσιμη στη διεύθυνση http://eca.europa.eu/portal/pls/portal/docs/1/15230750.PDF